بررسی ضرورت های تأسیس و "مصرف" تلویزیون خصوصی در ایران و ترسیم الگوی مطلوب برای آن

در این پژوهش که با به کارگیری دو روش اسنادی-کتابخانه ای و مصاحبه عمیق انجام گرفته، کوشش شده است تا ضرورت های تأسیس و مصرف تلویزیون های خصوصی در ایران بررسی و الگویی برای گذار از شرایط انحصار کنونی و ورود به فضایی که در این رساله از آن به عنوان بازار پیام یاد می شود، ترسیم گردد. سایر اهداف این تحقیق عبارت اند از ریشه یابی دلایل انحصار دولتی تلویزیون در ایران، آشنایی با شیوه عمل و تجربه برخی کشورها در داشتن هردو تلویزیون دولتی و خصوصی، پیش بینی آسیب های احتمالی ناشی از راه اندازی تلویزیون خصوصی در کنار تلویزیون دولتی و راهکارهای اجتناب از این آسیب ها. بر اساس یافته های این تحقیق، دلایل سیاسی، فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی مانند نگرانی سیاست مداران بابت از دست دادن افکار عمومی، نگرانی از ترویج پیام های فرهنگی معارض با جریان اصلی و تردید در سوددهی تلویزیون های خصوصی، و دلایلی که ترکیبی از دسته بندی های مذکور به شمار می روند از جمله فعال نبودن جامعه مدنی و نبود خبرگزاری ها و روابط عمومی های غیر دولتی در کشور، در کنار اعتقاد سیاست مداران و قانون گذاران به نظریه هایی چون گلوله جادویی و نظریه های هنجاری رسانه های شوروی، اقتدارگرا و توسعه بخش ایجاد و تداوم انحصار دولتی تلویزیون را سبب شده است. مهم ترین ضرورت های تأسیس تلویزیون های خصوصی، کاهش احتمال مورد سوء استفاده قرار گرفتن مخاطبان ایرانی تلویزیون های ماهواره ای از نظر سیاسی و فرهنگی، تقویت فرهنگ ایرانی و افزایش امکان نظارت ملت بر دولت، و در نتیجه کاهش امکان فساد است. صاحب نظران مهم ترین آسیب ها را مواردی چون شکل گیری رقابت ناسالم بین تلویزیون های دولتی و خصوصی، توزیع ناعادلانه آگهی های تجاری و رواج اصل سرگرمی برای سرگرمی عنوان نموده و راه کارهای جلوگیری از آسیب های ذکر شده را در اولین گام، تغییر نگرش مسئولان و نخبگان سیاسی به رسانه ها و سپس تدوین قانونی روشن و جامع، حمایت مالی دولت از تلویزیون های خصوصی تا مدت محدود و معین پس از راه اندازی و .... دانسته اند. با توجه به اظهارات صاحب نظران و با مطالعه قوانین رسانه ای کشورهای افغانستان، پاکستان، ترکیه و لبنان که نشان می داد در این کشورها صدور مجوز و نظارت بر تلویزیون های دولتی و خصوصی بر عهده نهادهای شورایی، با سطح اختیارات متفاوت، قرار دارد، الگویی هفت بخشی حاوی شروط لازم جهت گذر از انحصار و ورود به شرایط تکثر در رسانه های دیداری و شنیداری ارائه شده است که برخی از عناصر آن عبارت اند از: لزوم حرکت به سمت فراهم سازی زیرساخت های لازم برای تحقق تنوع و تکثر در عرصه رسانه های دیداری و شنیداری، از جمله توسعه سیستم های رقومی؛ نیاز به دریافت مجوز برای تأسیس تلویزیون های خصوصی و در عین حال، عدم دخالت تلویزیون دولتی در صدور مجوز؛ تعیین سازوکارهای بیشتر ادراکی و کمتر عاطفی برای سازمان نظارت کتتده (شورای عالی نظارت دیداری و شنیداری)؛ برخورداری همه تلویزیون های تازه تأسیس از کمک مالی دولتی بدون تبعیض در دوسال نخست تأسیس و سیاست گذاری جامع در مورد روابط متقابل تلویزیون دولتی و تلویزیون های خصوصی.